ตอนที่ 2 สยามมกุฎราชกุมาร: สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิราวุธ สยามมกุฎราชกุมาร

2.2 ปัจฉิมบท: การสถาปนาพระฐานันดรยศมกุฎราชกุมาร - เถลิงถวัลยราชสมบัติ

วันที่ 8 มีนาคม พ.ศ. 2437 มีการประชุมอ่านประกาศสถาปนาพระฐานันดรยศมกุฎราชกุมารและถวายเครื่องราชอิสริยยศ เครื่องราชอิสริยาภรณ์ แด่สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิราวุธ สยามมกุฎราชกุมาร ณ สถานราชทูตสยาม กรุงลอนดอน ประเทศอังกฤษ โดยมีพระบรมวงศานุวงศ์ ข้าราชการ และนักเรียนไทยที่ปฏิบัติราชการและศึกษาในประเทศยุโรปเข้าร่วมงานกันโดยพร้อมเพรียง

ในการนี้ สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิราวุธ สยามมกุฎราชกุมาร ทรงเครื่องยศทหารนายร้อยโทกองทหารราบมหาดเล็ก ประดับเครื่องราชอิสริยาภรณ์นพรัตนราชวราภรณ์ เสด็จออกที่ประทับ เมื่อเวลาเช้า 4 โมง 30 นาที พระยาวิสุทธสุริยศักดิ์อ่านประกาศพระบรมราชโองการสถาปนาพระฐานันดรยศ พระเจ้าน้องยาเธอ พระองค์เจ้าสวัสดิโสภณประดับเครื่องราชอิสริยาภรณ์ช้างเผือกมหาวราภรณ์ถวาย และเชิญเครื่องราชอิสริยยศ พระราชลัญจกร พระแสงต่าง ๆ ถวายต่อพระหัตถ์สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฎราชกุมาร จากนั้นพระเจ้าน้องยาเธอ พระองค์เจ้าวัฒนานุวงษ์ เป็นผู้แทนอ่านคำกราบบังคมทูลถวายชัยมงคลของพระบรมวงศานุวงศ์ ข้าราชการทหาร ข้าราชการพลเรือน นักเรียนไทย และสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฎราชกุมาร มีพระราชดำรัสตอบ พระสุริยานุวัตรจึงนำเรียนไทยเข้าเฝ้า เสร็จสิ้นแล้ว สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฎราชกุมาร เสด็จขึ้น

หลังการประชุมอ่านประกาศสถาปนาสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฎราชกุมาร ณ ประเทศอังกฤษ พระเจ้าน้องยาเธอ พระองค์เจ้าสวัสดิโสภณ ได้ทรงรวบรวมข่าวหนังสือพิมพ์อังกฤษที่ตีพิมพ์เกี่ยวกับการสถาปนาสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฎราชกุมาร ส่งมาทูลเกล้าฯ ถวายแด่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว

ข่าวการสถาปนามกุฎราชกุมาร

สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิราวุธ สยามมกุฎราชกุมาร วันที่ 19 พฤษภาคม 2437

ทั้งนี้ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวมีพระราชประสงค์ให้สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิราวุธ สยามมกุฎราชกุมาร ศึกษาต่อ ณ ประเทศอังกฤษ ยังไม่ต้องกลับประเทศ ดังปรากฏในพระราชหัตถเลขาพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ความว่า

“...ยังไม่อยากจะให้กลับเข้ามาโดยเร็ว เพราะเหตุว่าการที่เรียนในกรุงเทพฯ นี้ ช้ากว่าเรียนที่นอกมาก แลการซึ่งเรียนอยู่ที่นอก ดูเหมือนจะเปนที่ล่อใจให้ฝรั่งมีความนิยมมากกว่าที่จะถอนกลับเข้ามา...ได้ออกไปทั้งทีแล้วควรจะให้ได้รับประโยชน์ทั้งการเล่าเรียนทั้งการเยี่ยมเยียนในสำนักนิ์ต่าง ๆ...อีกประการหนึ่งสังเกตดูตามอาการที่บอกมา ก็ดูเหมือนว่าจะชอบอากาศในประเทศยุโรป ด้วยอยู่ที่กรุงเทพฯนี้เจ็บเนืองๆ ตั้งแต่ออกไปนี้ถึงจะมีเวลาไม่สบายก็ดูห่าง แลร่างกายก็เจริญรวดเร็วด้วย เพราะฉนั้นจึ่งต้องพูดโดยความประมาท ว่าอยู่ช้าอีกสัก 2 ปี 3 ปี ฤามากกว่านั้นขึ้นไปได้ ก็จะเปนที่พอใจ”

พระราชหัตถเลขาพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวถึงสมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิราวุธ สยามมกุฎราชกุมาร

สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิราวุธ สยามมกุฎราชกุมาร (ประทับพระเก้าอี้) ฉายที่สถานทูตไทย กรุงลอนดอน
พร้อมด้วยพระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้าเพ็ญพัฒนพงศ์ สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าบริพัตรสุขุมพันธุ์ กรมขุนมไหยสุริยสงขลา สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าจักรพงษ์ภูวนาถ กรมขุนพิษณุโลกประชานาถ

พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวและสมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิราวุธ สยามมกุฎราชกุมาร
ฉายเมื่อคราวเสด็จประพาสยุโรป พ.ศ. 2440

เมื่อสมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิราวุธ สยามมกุฎราชกุมาร สำเร็จการศึกษาใน พ.ศ. 2445 แล้ว ได้เสด็จพระราชดำเนินไปทรงเจริญสัมพันธไมตรีกับราชสำนักและผู้นำนานาประเทศ อาทิ ประเทศยุโรป รัสเซีย อียิปต์ ตามพระราชประสงค์ของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ก่อนเสด็จนิวัติประเทศไทย ทรงรับราชการเป็นนายพลเอก ราชองครักษ์ ตำแหน่งจเรทัพบก ทรงบัญชาการกรมทหารมหาดเล็ก ต่อมา พ.ศ. 2447 ได้ทรงผนวชระหว่างวันที่ 21 สิงหาคม ถึงวันที่ 11 ธันวาคม มีสมณฉายา วชิราวุโธ และเสด็จประทับอยู่ ณ วัดบวรนิเวศวิหาร โดยมีพระเจ้าน้องยาเธอ กรมหมื่นวชิรญาณวโรรส ซึ่งต่อมาได้รับการสถาปนาเป็นสมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส เป็นพระอุปัชฌาย์

นอกจากเสด็จพระราชดำเนินไปเจริญสัมพันธไมตรีกับต่างประเทศแล้ว เมื่อประทับอยู่ประเทศไทย สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฎราชกุมาร ก็ได้เสด็จประพาสหัวเมืองต่าง ๆ เพื่อเยี่ยมเยียนทุกข์สุขราษฎร แบ่งเบาพระราชภาระในการปกครองดูแลแผ่นดินของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว โดยเสด็จประพาสหัวเมืองฝ่ายเหนือ 2 ครั้ง เมื่อ พ.ศ. 2448 และ พ.ศ. 2450 รวมทั้งเสด็จประพาสหัวเมืองปักษ์ใต้เมื่อ พ.ศ. 2452

สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิราวุธ สยามมกุฎราชกุมาร
ฉลองพระองค์เครื่องแบบเต็มยศนายร้อยโท นายทหารพิเศษ กรมทหารมหาดเล็กรักษาพระองค์

สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิราวุธ สยามมกุฎราชกุมาร
ฉลองพระองค์เครื่องแบบนายทหารยศพันโท ผู้บังคับการกรมทหารราบที่ 1 มหาดเล็กรักษาพระองค์

สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิราวุธ สยามมกุฎราชกุมาร ฉลองพระองค์เครื่องแบบเต็มยศทหารบก

สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิราวุธ สยามมกุฎราชกุมาร ทรงผนวช

ต่อมาเมื่อพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวสวรรคต สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิราวุธ สยามมกุฎราชกุมาร เสด็จสืบราชสันตติวงศ์เป็นพระมหากษัตริย์ รัชกาลที่ 6 ในพระบรมราชจักรีวงศ์ ทรงพระนามว่า พระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาวชิราวุธ พระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว เมื่อวันอาทิตย์ แรมห้าค่ำ เดือนสิบเอ็ด ปีจอ โทศก จ.ศ. 1272 ตรงกับวันที่ 23 ตุลาคม พ.ศ. 2453 มีพระราชพิธีบรมราชาภิเษกเมื่อวันเสาร์ ขึ้นสิบสองค่ำ เดือนอ้าย ปีกุน ตรีศก จ.ศ. 1273 ตรงกับวันที่ 2 ธันวาคม พ.ศ. 2454

พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว

ผู้เรียบเรียง นางสาวณัฏฐา กล้าหาญ นักจดหมายเหตุชำนาญการ และนางสาวพุธิตา ขำบุญลือ นักจดหมายเหตุปฏิบัติการ

คณะทำงานด้านการจัดการองค์ความรู้ของสำนักหอจดหมายเหตุแห่งชาติ

----------------------------------------------------

อ้างอิง:

กรมศิลปากร. คณะกรรมการชำระประวัติศาสตร์ไทย คณะอนุกรรมการพิจารณาจัดทำหนังสือประมวลภาพประวัติศาสตร์ไทย. ประมวลภาพประวัติศาสตร์ไทย พระราชโอรส พระราชธิดา ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว. กรุงเทพฯ: กรมศิลปากร. 2555.

กรมศิลปากร. สำนักหอจดหมายเหตุแห่งชาติ. สมุดภาพจดหมายเหตุพระราชโอรสและพระราชธิดาในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ยุวราชสกุลวงศ์. พิมพ์ครั้งที่ 2. กรุงเทพฯ: สำนักหอจดหมายเหตุแห่งชาติ. 2558.

ราชกิจจานุเบกษา เล่ม 19 แผ่นที่ 22 วันที่ 31 สิงหาคม รัตนโกสินทรศก 121 หน้า 449 - 450 เรื่องสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชเสด็จทรงเยี่ยมเยียนราชสำนักต่างประเทศ.

ราชกิจจานุเบกษา เล่ม 21 แผ่นที่ 22 วันที่ 28 สิงหาคม รัตนโกสินทรศก 123 หน้า 352 - 357 เรื่องการทรงผนวชสมเด็จพระบรมโอรสาธิราช สยามมกุฐราชกุมาร และสมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอเจ้าฟ้ากรมขุนสงขลานครินทร.

ราชกิจจานุเบกษา เล่ม 21 แผ่นที่ 39 วันที่ 25 ธันสาคม รัตนโกสินทรศก 123 หน้า 697 - 698 เรื่องข่าวสมเด็จพระบรมโอรสาธิราช และสมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอทรงลาผนวช.

หอจดหมายเหตุแห่งชาติ. เอกสารกรมราชเลขาธิการ รัชกาลที่ 5 กระทรวงวัง ร.5ว 22/3 เรื่องสถาปนามกุฎราชกุมาร (12 ก.พ. 113 - 18 ก.ย. 114)

ภาพ :  

หอจดหมายเหตุแห่งชาติ. ภาพชุดหอพระสมุดวชิรญาณ ภ 001 หวญ 26/31 ภาพพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวและสมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิราวุธ สยามมกุฎราชกุมาร ฉายเมื่อคราวเสด็จประพาสยุโรป พ.ศ. 2440

หอจดหมายเหตุแห่งชาติ. ภาพชุดหอพระสมุดวชิรญาณ 22M00053 ภาพพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว

หอจดหมายเหตุแห่งชาติ. ภาพชุดหอพระสมุดวชิรญาณ ภ 001 หวญ 35/30 ภาพสมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิราวุธ สยามมกุฎราชกุมาร ฉลองพระองค์เครื่องแบบเต็มยศทหารบก

หอจดหมายเหตุแห่งชาติ. ภาพชุดหอพระสมุดวชิรญาณ ภ 001 หวญ 35/14 ภาพสมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิราวุธ สยามมกุฎราชกุมาร ฉลองพระองค์เครื่องแบบเต็มยศนายร้อยโท นายทหารพิเศษ กรมทหารมหาดเล็กรักษาพระองค์

หอจดหมายเหตุแห่งชาติ. ภาพชุดหอพระสมุดวชิรญาณ ภ 001 หวญ 35/21 ภาพสมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิราวุธ สยามมกุฎราชกุมาร ฉลองพระองค์เครื่องแบบนายทหารยศพันโท ผู้บังคับการกรมทหารราบที่ 1 มหาดเล็กรักษาพระองค์

หอจดหมายเหตุแห่งชาติ. ภาพชุดหอพระสมุดวชิรญาณ ภ 003 หวญ 43/7 ภาพสมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิราวุธ สยามมกุฎราชกุมาร ทรงผนวช

หอจดหมายเหตุแห่งชาติ. ภาพชุดหอพระสมุดวชิรญาณ ภ 001 หวญ 26/33 ภาพสมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิราวุธ สยามมกุฎราชกุมาร (ประทับพระเก้าอี้) ฉายที่สถานทูตไทย กรุงลอนดอน พร้อมด้วยพระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้าเพ็ญพัฒนพงศ์ สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าบริพัตรสุขุมพันธุ์ กรมขุนมไหยสุริยสงขลา สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าจักรพงษ์ภูวนาถ กรมขุนพิษณุโลกประชานาถ

หอจดหมายเหตุแห่งชาติ. ภาพชุดหอพระสมุดวชิรญาณ ภ 001 หวญ 35/38 ภาพสมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิราวุธ สยามมกุฎราชกุมาร วันที่ 19 พฤษภาคม 2437

#องค์ความรู้จากจดหมายเหตุ